پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

شاید بتوان مهمترین ویژگی علامه حسن زاده آملی (ره) را «طالب دائمی علم»، «غواص کوشای دریای علوم اسلامی» و «دانشمند جامع و ذوالفنون علوم اسلامی» دانست. او روحیه علم آموزی و جستجوگری فوق‌العاده ای داشت که این روحیه، در همه سنین و حیات ایشان، فعال و پویا بوده است. همین روحیه جستجوگری اش بود که او را به شرکت و درک دروس اساتید مختلف و برجسته موفق نمود. هم در آمل، هم در تهران و هم در قم.

بخش اعظمی از دعای عرفه امام حسین (ع) پیرامون خداشناسی و رابطه عرفانی بین عبد و خداوند است. این دعا را سید علی بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴) در قرن هفتم در دو کتاب الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة و مصباح الزائر که در موضوع دعا و زیارت نوشته شده، آورده است. همچنین تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی (۸۴۰-۹۰۵) این دعا را در قرن نهم در کتاب البلدالامین و الدرع الحصین نقل کرده که با نقل سید بن طاووس در کتاب مصباح الزائر تفاوت اندکی دارد و پس از وی علامه مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰) در کتاب زاد المعاد دعای عرفه را مانند کفعمی نقل می‌کند. شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان این دعا را از کفعمی و بخش پایانی دعا را به عنوان اضافه‌ای از کتاب اقبال سیدبن طاووس نقل کرده است. امام حسین (ع) در ضمن فراز‌های «یا مَنْ کَبَسَ الْاَرْضَ عَلَی الْمآءِ...» و «یا منْ اَرْسَلَ الرِّیاحَ مُبَشِّراتٍ...» و «ابْتَدَأْتَنِی بِنِعْمَتِک قَبْلَ أَنْ أَکونَ شَیئًا مَذْکوراً...» و «فَلَمْ أَزَلْ ظَاعِناً مِنْ صُلْبٍ...» گرچه برای شناخت خدا براهین تجربی اعم از آفاقی و انفسی را لازم دانسته اند، اما در این فراز از دعا «یا من لا یعلم کیف هو الا هو» «یا من لایعلم ما هو الا هو» «یا من لا یعلمه الا هو» با اشاره به اینکه علم به کیفیت حق را فقط و فقط خود او می‌داند و علم به حقیقت او فقط مخصوص به خود اوست، شناخت کامل نسبت به خدا را نفی کرده و هرگز خدا از نظر علم محاط واقع نمی‌شود.

علم به‌خودی‌خود بی‌معنی است، و زمینه و متن همه‌چیز است که طی هزاران سال توسط دین تولید شده است.

نظریة علم دینی، یکی از پدیده‌های مهم جهان‌اسلام است که موافقان و منکرانی را پیدا کرده‌است. "محمدنقیب العطاس" یکی از موافقان و نظریه‌پردازان اسلامی‌سازی معرفت است. وی، نخست فلسفه و جهان­بینی با محوریت قرآن و اعتقاد به مراتب و درجات وجود و وابستگی مطلق‌هستی به خداوند را سامان داد؛ سپس، ارتباط ناگسستنی انسان و جهان را بیان کرد و توضیح داد که انسان مهم­ترین جزء هستی و موجودی جاودان است که بهترین هویت­شناسی او در قرآن آمده‌است و بعد، معنا و مفهوم و غایت نظام آموزش ‌و پرورش را تبیین کرد. درنظر العطاس، مقصود حقیقی از آموزش و پرورش، تحقق حقایق قرآن در وجود انسان است؛ ازاین‌رو فراگیری معارف و زبان قرآن، نخستین و مهم­ترین بخش از الگوی آموزش و پرورش درنظر العطاس است. وی با تبیین حقیقت علم و ایمان و انسان و جایگاه انسان در هستی به پیوند علم با انسان و دین پرداخت و علم‌دینی را تفسیر کرد. عطاس با معرفی فرایند غربی‌سازی علوم به تبیین فرایند اسلامی‌سازی علوم پرداخت. فرایند غربی‌سازی علوم در تفکر عطاس عبارت است از:1. فرهنگ و تمدن غربی؛ 2. عناصر کلیدی علوم طبیعی؛ 3. انسانی و کاربردی‌غربی و فرایند اسلامی‌سازی علوم در این دیدگاه عبارت است از: 1. شناسایی عناصر کلیدی از علوم‌اسلامی؛ 2. جایگزینی عناصر کلیدی‌اسلامی با غربی؛ 3. ابتنای علوم‌طبیعی و کاربردی بر عناصرِاسلامی 4. اصلاح تنة علوم‌همسان با عناصر کلیدی‌اسلامی. این مقاله در پایان به آسیب‌شناسی نظریة «تهذیبی- تأسیسی» پرداخته است.